مفهوم مدیریت در سه موج مختلف

در دورانهای گوناگون تعاریف گوناگونی ، با توجه به نیاز آن زمان برای مدیریت ارائه شده است :

 سه موج مختلف از مدیریت را مرور می کنیم.

یعنی مدیریت در تاریخ خود سه دوره مهم را گذرانده است.

 در نگاه اول مدیریت اینگونه تعریف می‌شد : "مدیریت یعنی:  هنر انجام کار توسط دیگران "

این تعریف مربوط به مدیریت دوران ارباب – رعیتی می‌باشد و نظر و نگاه استثماری دوران گذشته از جانب مدیریت به زیردستان و کارکنان را بیان می کند .

در این دوران ،  بهره برداری از تواناییها و نیروهای دیگران به نفع خود نوعی هنر محسوب می شد ، که بیشتر در حکومتها و مدیریتهای استثماری دیده می‌شد. و نتایج این نوع نگاه معمولا نتیجه استثماری بوده است .

ابزار قوی در این نوع نگاه برای استثمار بیشتر ،  "تحمیق مردم" بود که به استثمارگران در استثمار بیشتر مردم کمک می کرد.

شما می‌توانید ، در مورد "روشهای تحمیق مردم" بیشتر مطالعه بفرمایید و با روشهای ذیل آشنا شوید.

این روشها در مدیریت استثماری و حکومتهای دیکتــاتوری به خوبی دیده می‌شود:

جنجال آفرینی و خبر سازی از طریق 

الف:   داستانها و اتفاقات  عشقی و رمانتیک افراد مشهور

ب: اخبار حوادث جنایی و وحشتناک

ج : ماجرای رسوایی چهره ها و سیاستمداران

د:  حاشیه سازی و جنجالهای ورزشی و تیمی

و: ایجاد و گسترش نزاع های قومیتی و ملیتی

.....

 موج دوم مـدیریت

در نگاه و موج دوم ، ریشه این نگاه را در زمانی می‌توان دانست ، که ملتها پس از انقلاب صنعتی در جستجوی منابع جدید برای سازمانهای خود بوده اند ، و کشورها با محدودیت سرمایه ها و منابع، روبرو بودند ( اقتصاد خرد و مدیریت خرد یا مدیریت سازمانها شکل گرفت )

در نگاه دوم ، علم مدیریت را اینگونه تعریف می کردند

"مدیریت یعنی : ارتباط صحیح بین منابع محدود و نیازها و اهداف نامحدود."

همیشه منابع محدود است و نیازها نامحدود ،ارتباط صحیح بین منابع محدود و نیازها و اهداف نامحدود در این نگاه ، مدیریت نامیده می‌شد .

و مدیر کسی بود که بتواند بهترین استفاده را از سرمایه ها و منابع محدود و در دسترس خود داشته باشد تا به بهترین نحوی به اهداف و نیازهای سازمان خود برسد.

"ملاکهای موفقیت مدیران در این تفکر و در این دوره 

بهره وری بیشتر و نتیجه گیریهای ، مادی و عددی آنها بوده است ."

 در این دوره  یعنی در زمانی که با محدودیتها ســروکار داشتیم انتظار ما از اعمال مدیر شامل 

برنامه ریزی ، نظارت ،ارزیابی ، کنترل و بازرسی  می‌شد ، همانطور که می‌بینید در این تعریف خبری از ارزشهای درون سازمانی و بیرون سازمانی نبود.

در موج دوم  اهمیت ارزشهایی مثل توسعه پایدار ، و توجه به حفظ محیط زیست ، که یکی از مهمترین ارزشهای عمومی شهـــروندان در دهکده جهانی می‌باشد به طور برجسته دیده نمی‌شود و کسب نتایج مادی ملاک موفقیت مدیران محسوب می‌شد .

 نتایجی مثل تعداد تولید ، درصد بازده سرمایه ، ضریب رشد سالانه و... در این موج از مدیریت ملاک موفقیت مدیران بوده است . اما این تعریف و نگاه ، هنوز هم کامل نبود و نواقص بزرگی داشت .

تعــریف مدیریت در موج ســـوم    :     اکنون عصر دانایی و آگاهیست ،  با افزایش دانایی در جامعه و با داشتن شهروندان و مخاطبین و مشتریان آگاه تر، که در عصر اطلاعات بوجود آمده است ، و هر لحظه در جریان اطلاعات و آگاهی های جدید است موج بسیار مهم و فراگیر بزرگی در مدیریت نیز شکل می گیرد :

موج سوم تاریخ مدیریت:    این موج  مبتنی بر دانایی و آگاهی و شناخت ارزشهــا می‌باشد و راه حل ها و مکانیزمها و روشها در مدیریت در این دوره  ،    " پایه محکمی در دانایی و فرهیختگی دارد"

و اصل مهم آن :  مدیریت بر اساس  ارزشهای انسانی و مسئولیتهای اجتماعی  می‌باشد .

امکان ندارد امروز شما آلودگی محیط زیست تولید کنید و انتظار داشته باشید ، مورد تحسین مشتری باشید و سازمان موفقی داشته باشید ، امکان ندارد از نیروی کار زنان و کودکان به صورت استثماری ، و با دستمزد پایین استفاده کنید و مشتریان شما قهر و اعتراض نکنند.

در اواخر مارس سال2016  سازمان عفو بین الملل در گزارشی به فیفا اعتراض نمود که در کشور قطر   نقض حقوق کارگران  و کار اجباری  و شرایط بد اقامتی ، برای کارگران در هنگام ساخت ورزشگاههای جام جهانی برای مسابقات سال 2022  اتفاق می افتد  .

این حد از انتظار رعایت حقوق انسانها ، نشان می دهد که نه تنها مشتریان ما به رعایت این حقوق حساس هستند بلکه ، سازمانهای بین المللی هم تا چندین و چند لایه پایین تر ، خود را موظف بر نظارت می دانند تا در مقابل آنچه ارزشهای انسانی نامیده می‌شود ، نظارت داشته باشند  .

 در عصر ارزشها ، امکان ندارد شما از فضای رانت ، اجحاف یا انحصار ،  پولهای مشکوک و ...در تولید و بازار استفاده بفرمایید و با قهر مخاطب و مشتری روبرو نشوید .

تغییرات بسیاری در اطراف ما ، در اثر انقلاب اطلاعات بوجود آمده و ارزشها را پر رنگ تر و مهمتر کرده است و نیکیها و بدیها ، از طرف شهروندان ، مردم ، مخاطبین و مشتریان ، جوابها و واکنشهای بزرگتری را در پی دارد .   پس در اولین قدم : " ارزشهـــای کارکنان، مشتریان ومخـاطبین و جامعه خود را ، به خوبی بشناسید."

بنابراین جدیدترین تعریف مدیریت براساس ارزشها به شرح ذیل و شامل چهار عبارت مهم است 

تعریف مدیریت در عصــر ارزشها :"مدیریت یعنی : علم و هنر بهره برداری بهینه از منابع، درجهت رساندن سازمان،  به اهداف از پیش تعیین شده ،  تحت نظام ارزشی جامعه "

این تعریف زیبا را جمله اصلی یا "جمله مادر" می‌نامیم و بارها و بارها ممکن است به آن مراجعه نماییم.

 اهمیت این تعریف بخاطر کلماتی که در آن بکار رفته می باشد

 توجه به ارزشها جامعه (عبارت چهارم) در سطح بومی و جهانی

اهمیت داشتن "اهداف از پیش برنامه ریزی شده" ( عبارت سوم

در نظر گرفتن استراتژیها و سرمایه ها و منابع (عبارت دوم و اول

اذعان به علم و قابل اکتساب بودن مدیریت (عبارت اول

اهمیت نگاه و استعداد درونی به همراه " ذوق و سلیقه" به مسائل مدیریت (کلمه هنر بودن مدیریت)این تعریف "لزوم داشتن هدف و برنامه "  را نیز تاکید می کند.

چند بار جمله مادر را مرور بفرمایید و مطمئن باشید هر بار بیشتر شیفته کمال و جمال این جمله می‌شوید.

"مدیریت یعنی :  علم و هنر بهره برداری بهینه از منابع

درجهت رساندن سازمان،              به اهداف از پیش تعیین شده ،           تحت نظام ارزشی جامعه "